Nga: Nijazi Halili
Projekti i njohur si “Bota Serbe” përfaqëson një koncept politik dhe ideologjik që synon ruajtjen e dominimit serb në Ballkan dhe zgjerimin e ndikimit të Beogradit përtej kufijve të Serbisë. Ky projekt nuk është i ri; ai përbën vazhdimësi të politikave të shekullit të kaluar, të bazuara mbi ideologjinë e “Serbisë së Madhe” dhe mbi platforma historike si Naçertania, memorandumet e Akademisë Serbe të Shkencave dhe Arteve, si dhe elaboratet e Kishës Ortodokse Serbe. Për shqiptarët e Luginës së Preshevës, Bujanocit dhe Medvegjës, ky projekt nuk është koncept abstrakt, por një realitet që manifestohet në forma konkrete diskriminuese dhe destabilizuese.
Në praktikë, politika e “Botës Serbe” shfaqet përmes pasivizimit të adresave, diskriminimit institucional, mungesës së investimeve dhe izolimit politik të komunitetit shqiptar. Këto veprime nuk janë thjesht instrumente administrative, por mjete për të ndryshuar strukturën demografike të rajonit dhe për të dobësuar praninë shqiptare në Luginë. Pasivizimi i mijëra shqiptarëve nga regjistrat civilë ka pasoja të drejtpërdrejta mbi të drejtën për votë, pronën dhe pjesëmarrjen në jetën publike, duke i bërë ata më të pambrojtur ndaj politikave ekspansioniste serbe.
Gjendja politike në Luginë mbetet e tensionuar dhe e ndërlikuar. Marrëveshjet e mëparshme, si ajo e Konçulit, shpesh nuk zbatohen plotësisht, duke krijuar hendekun midis ligjit dhe realitetit në terren. Diskriminimi ekonomik, mungesa e infrastrukturës dhe shërbimeve publike thellojnë izolimin dhe detyrojnë një pjesë të rinisë shqiptare të emigrojë, duke ndryshuar balancën etnike dhe dobësuar komunitetin lokal.
Diskursi publik serb, përmes medias shtetërore, parlamentit dhe fjalimeve politike, ushqehet me retorikë urrejtjeje ndaj shqiptarëve. Shfaqjet kulturore dhe fetare të ndikuara nga politika, paradat ushtarake dhe simbolet nacionaliste përforcojnë mesazhin e dominimit dhe hegjemonisë historike, duke e kthyer Luginën në një zonë të tensionuar, ku pasiguria është pjesë e përditshme.
Nga perspektiva ndërkombëtare, situata kërkon ndërhyrje të koordinuar. Shqiptarët e Luginës duhet të ngrisin çështjet e të drejtave dhe barazisë qytetare në forumet ndërkombëtare, përmes institucioneve të Bashkimit Evropian, Këshillit të Evropës dhe Kombeve të Bashkuara. Një hap strategjik tjetër mund të jetë përgatitja e një padie ndërkombëtare ndaj Serbisë për dëmet e shkaktuara nga politika diskriminuese dhe ndryshimi i strukturës demografike në rajon.
Analiza e perspektivës tregon se projekti i “Botës Serbe” mund të ketë pasoja të ndryshme, në varësi të qëndrimeve të aktorëve lokalë dhe ndërkombëtarë. Në rast të mosveprimit të koordinuar, ndikimi i projekteve hegjemoniste mund të rrisë tensionet ndëretnike dhe të destabilizojë rajonin. Nga ana tjetër, veprimet e përbashkëta politike, diplomatike dhe juridike të komunitetit shqiptar mund të pengojnë realizimin e skenarëve ekspansionistë dhe të sigurojnë mbrojtjen e të drejtave themelore.
Përfundimisht, “Bota Serbe” nuk është thjesht një projekt politik i izoluar; ajo përfaqëson vazhdimësinë e ideologjisë shoviniste dhe ambicies territoriale që ka karakterizuar historinë e rajonit. Shqiptarët e Luginës, si brenda Kosovës ashtu edhe jashtë saj, duhet të veprojnë me unitet politik dhe diplomatik. Vetëm përmes bashkëpunimit rajonal, mobilizimit të komunitetit dhe ndërgjegjësimit ndërkombëtar mund të sigurohet një e ardhme e qëndrueshme, ku të drejtat e shqiptarëve respektohen dhe stabiliteti politik i rajonit ruhet./Bota Sot